کلپروتکتین پروتیینی است که از لکوسیتهای فعال شده ترشح می شود و می تواند در پلاسما، مایع مغزی_نخاعی، مایع سینوبیوم و ادرار یا مدفوع غلظت بالایی ایجاد کند.این ماده دارای خواص ضّد میکروبی و مهار کننده رشد سلول های طبیعی و بدخیم است و با کلسیم (Ca) و روی (Zn) باند می شود.
کیتهای تجاری موجود قادر است از حدود ۲۰۰ میلی‌گرم نمونهٔ مدفوعی که تا ۷ روز نیز در فضای اتاق نگاه داری شده باشد، کلپروتکتین را استخراج نماید، که پس از آن می‌توان با روش ELISA، مقدار آن را مشخص کرد.
بیماری التهابی روده مانند کولیت اولسردار و بیماری کرون، ناهنجاری‌های ارگانیک لوله گوارشی بوده که باعث آسیب به لایه پوشاننده موکوسی روده می‌شود. آسیب با التهاب و زخم مشخص می‌گردد. مواد دفعی در روده در تماس با موکوس روده‌ای بوده و بنابراین حاوی مارکرهای ویژه‌ای از بیماریهای مخاطی هستند. اشکال بافت شناسی بیماری کولیت اولسردار و بیماری کرون شامل ارتشاح لوکوسیتی به داخل دیواره روده می‌شود که منجر به حضور اجزای سیتوپلاسمی و لوکوسیت‌ها در خود روده می‌گردد.
کالپروتکتین پروتئینی هترودیمر، 36 کیلو دالتونی و توانایی اتصال به کلسیم و روی را دارد. این پروتئین در سیتوزول نوتروفیل ها و در غشا مونوسیت ها وجود دارد و به دنبال فعال شدن نوتروفیل ها یا اتصال مونوسیت ها به اندوتلیال، آزاد شده و میزان آن در سرم تواند در پلاسما، مایع مغزی-نخاعی، مایع سینوبیوم و ادرار یا مدفوع غلظت بالایی ایجاد کند و یک شاخص مهم التهاب می‌باشد. این پروتئین در 60-30% گرانولهای سیتوزولی نوتروفیل‌ها وجود دارد و خواص ضد میکروبی، باکتریسیدالی و ضدقارچی داشته، متالوپروتئیناز را مهار کرده و آپوپتوز (مرگ برنامه ریزی شده سلول) را در محیط‌های سلولی بدخیم و غیر بدخیم، تقویت می‌کند. به این دلایل، حضور آن در مایعات بدن، از جمله مدفوع، به صورت متناسبی با مقادیر وجود التهاب رابطه دارد.
این پروتئین مقاوم به تجزیه آنزیمی است و به آسانی در مدفوع قابل اندازه گیری می‌باشد. از شایعترین بیماری‌هایی که باعث افزایشCalprotectin می شوند: بیماری کرون (Crohn’s Disease)، کولیت اولسراتیو و سرطان روده می‌باشند، اگرچه در سندرم روده تحریک پذیر سطح Calprotectin نرمال است.
کالپروتکتین به عنوان یک مارکر تشخیصی، پاسخ به درمان و مانیتورینگ در بیماری های التهابی رودهIBD) ) مانند کرون، کولیت خونریزی دهنده، پولیپ روده، سرطان کولون کاربرد دارد. افزایش سطح کالپروتکتین مدفوع به عنوان روش قابل اطمینانی برای اثبات تشخیص IBD و افتراق آن از سندرم روده تحریک پذیرIBS) )و پایش فعالیت آن بعد از تشخیص، مطرح شده است. سطح کالپروتکتین مدفوع آزمون غربالگری جدیدی است که بیانگر فعالیت لکوسیتهای مدفوع است. نمونه مدفوع را خود بیمار می تواند در منزل جمع آوری کند، زیرا کالپروتکتین در دمای اتاق تا 7 روز در نمونه های مدفوع پایدار می ماند.
بررسی وسیع بر روی 13 مطالعه بالینی، که 670 بزرگسال و 371 کودک یا نوجوان را شامل می‌شد، مشخص نمود که CALPRO در بزرگسالان، 93% حساس بوده و 96% برای تمایز میان IBD از ناهنجاری‌های عملکردی روده، اختصاصی می‌باشد. در کودکان و یا نوجوانان، حساسیت 92% و اختصاصیت 76% است. به دلیل جهت‌گیری بالقوه، شامل جهت‌گیری طیفی (به عنوان مثال، دقت تشخیصی با شدت بیماری در جمعیت‌های مورد آزمایش فرق می‌کند)، این داده‌ها باید با احتیاط مورد ارزیابی قرار گیرند. CALPRO به طور مساوی در مدفوع توزیع شده و نسبت به تجزیه باکتریایی مقاوم است که آن را در نمونه‌های مدفوع پایدار می‌سازد.
بیماریهای التهابی رودهInflammatory Bowel Disease=IBD) ) گروهی از بیماریهای گوارشی بوده که سبب ایجاد التهابات پاتولوژیک در روده ها می شوند که می تواند به داخل حفره روده‌ها هم این التهاب کشیده شود و علائم کلینیکی آن بسیار شبیه سندرم روده تحریک‌پذیرIrritable Bowel Syndrome=IBS) ) می باشد. این بیماری ها شامل دوره‌های متناوبی از بهبودی و عود بیماری می باشد که از مشخصات عود بیماری افزایش التهابات روده‌ای می‌باشد. علائمی که ممکن است در افراد مختلف متغیر باشد عبارتند از:اسهال خونی و یا آبکی ، درد و کرامپ شکمی ، تب ، کاهش وزن به علت از دست دادن اشتها یا سوء جذب، خونریزی رکتوم و ضعف. برای پیگیری وضعیت درمان بیماری می توان از کالپروتکتین استفاده کرد که بهتر است 2 تا 3 بار در سال اندازه گیری شده و در صورت کاهش و رسیدن به سطح نرمال در یک محدوده زمانی کوتاه ، معمولا نشانه از پیشرفت خوب درمان است .
افزایش کالپروتکتین نشان می دهد که احتمالا در دستگاه گوارش التهاب وجود دارد ولی محل و علت آن را نشان نمی دهد. افزایش کلپروتکتین در مواردی مانند عفونت‌های باکتریایی، برخی عفونت‌های انگلی و سرطان کولورکتال نیز هم دیده می شود و اندوسکوپی برای پیگیری و تشخیص علت التهاب و علائم انجام می شود.
مقادیر کم کالپروتکتین احتمالا نشان دهنده‌ی علائم ناشی از بیماری های غیر التهابی روده مانند سندروم روده تحریک پذیر و عفونت‌های ویروسی گوارش می باشد.
مقادیر متوسط کالپروتکتین نشان می دهد که کمی التهاب وجود دارد یا اینکه شرایط بیمار بدتر شده و تکرار تست کالپروتکتین که هنوز سطح آن متوسط باشد یا افزایش یافته باشد احتمال ضرورت بررسی بیشتر و اندوسکوپی را مطرح می کند.
حدود طبیعی کلپروتکتین باید توسط آزمایشگاه مشخص شود زیرا این ماده تحت تاثیر متغیرهای نژادی و جغرافیایی است. همچنین باید توجه داشت که غلظت روزانه آن در نمونه مدفوعی متغیر است.
التهاب در نواحی بالایی مجرای تنفسی به علت افزایش موکوس و احتمال ورود آن به مجرای گوارشی می تواند باعث افزایش کالپروتکتین در مدفوع بشود، بنابراین اگاهی از امکان وجود التهاب در مجاری بالایی تنفسی می تواند در جلوگیری از تشخیص اشتباه به علت داشتن نتایج مثبت کاذب کمک بنماید .
-دریافت دوز بالا از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) به علت افزایش ترشح موکوس می تواند باعث افزایش مقدار کالپروتکتین مدفوع شود لذا اگاهی از مصرف این گونه از دارو ها توسط بیمار، لازم است.
نکته:
حدود طبیعی کلپروتکتین باید توسط آزمایشگاه مشخص شود زیرا این ماده تحت تاثیر متغیرهای نژادی و جغرافیایی است.همچنین باید توجه داشت که غلظت روزانه آن در نمونه مدفوعی متغیر است.
• تفسیر
– مقدار نرمال: µg/g50 -0
– نتایج 51 تا 120 µg/g CALPRO، به عنوان حد مرزی مورد توجه قرار می‌گیرد و باید در خلال 4 تا 6 هفته دوباره ارزیابی گردد.
– نتایج >120 µg/g به طور وضوح غیر طبیعی بوده و IBD را مطرح می‌کند.
• محدودیت‌های آزمایش
– CALPRO مدفوع، شاخصی برای حضور نوتروفیل‌ها در مدفوع بوده و ویژه IBD نیست.
– دیگر بیماریهای روده‌ای، شامل عفونت‌های GI و سرطان‌های کولورکتال، می‌تواند منجر به افزایش غلظت CALPRO گردند.تشخیص IBD نمی‌تواند تنها بر اساس نتیجه مثبت CALPRO، تثبیت گردد.
– بیماران مبتلا به IBD، میان مراحل فعال و غیرفعال بیماری در نوسان هستند. نتایج CALPRO نیز ممکن است نوسان داشته باشد.
– خونریزی GI به میزان 100 میلی لیتر روزانه، غلظت CALPRO مدفوع را تنها 15 µg/g افزایش خواهد داد.
مزایا و موارد استفاده از این تست شامل:
۱- تست غربالگری غیر تهاجمی، برای تشخیص بیماریهای التهابی روده Inflammatory Bowel Disease از سندرم روده تحریک پذیر(Irritable Bowel Syndrom) که دارای حساسیت ۱۰۰% برای یافتن بیماران IBD فعال و همچنین ارزش اخباری منفی مطلوب(93%) جهت رد IBD است. غلظت کالپروتکتین مدفوع در بیماران کولیت اولسراتیو(uc) و کرون(cd) خاموش، به طور میانگین ۵ تا ۱۰ برابر و در بیماران فعال ۱۰-۲۰ برابر میانگین افزایش مییابد ولی به علت هم پوشانی آن در بیماری فعال و غیر فعال، غلظت کالپروتکتین مدفوع به تنهایی قابلیت پیش گویی وضعیت بالینی بیمار را ندارد.
2-کالپروتکتین مدفوع در بیماران IBD خاموش زمانی که به ۵ برابر حد طبیعی اش برسد می تواند با حساسیت ۹۰% و اختصاصیت ۸۳%، عود بیماری را در ۶ ماه آینده پیش بینی کند، که آندوسکوپی از آن عاجز است.
3-این تست به علت غیر تهاجمی بودن، سادگی، سرعت بالا و ارزانی آن نسبت به انجام آندوسکوپی ارجحیت دارد و می توان از آن در مشکلات گوارش اطفال کمک گرفت.
4-کالپروتکتین مدفوع می تواند سرطان های کولورکتال را (به دلیل وجود التهاب موضعی) در همه مراحل Duke ,s A ,B ,C ,D با حساسیت 80-90% غربالگری کند، در حالیکه تست Fecal Occult Blood دارای حساسیت 40-58% و تنها قادر به غربالگری سرطان های پیشرفته (Duke ,s C ,D) می باشد.
5-کالپروتکتین مدفوع در 50% بیماران با پولیپ کلورکتال(که ممکن است بعضی پره کانسری باشند) افزایش مییابد ولی FOB فقط 10% این بیماران را شناسایی می کند.
6- در صورت اسهال مداوم خونی یا آبکی می تواند همراه با تست‌های دیگری مانند کشت مدفوع برای تشخیص عفونت باکتریایی و تست گلبولهای سفید در مدفوع و یا خون مخفی در مدفوع بکار رود. در صورت مشکوک بودن به التهاب ، سایر تست‌های مربوط به التهاب مانند ESR و CRP نیز انجام می شود.
7- این آزمایش به روش ایمونواسی و برای دادن نمونه مدفوع نیاز به ناشتایی و یا شرایط خاصی نیست.
این آزمایش با تجهیزات دقیق و پیشرفته در آزمایشگاه پاتوبیولوژی میلاد انجام می گردد.
References:
-Judd TA, et al. Update of fecal markers of inflammation in inflammatory bowel disease. J Gastroenterol Hepatol 2011;26(10):1493–9.
-Loftus EV Jr. Clinical epidemiology of inflammatory bowel disease: Incidence, prevalence, and environmental influences. Gastroenterology 2004; 126:1504–17.
-Sutherland AD, Gearry RB, Frizelle FA. Review of fecal biomarkers in inflammatory bowel disease. Dis Colon Rectum 2008;51(8):1283–91.
-van Rheenen PF, Van de Vijver E, Fidler V. Faecal calprotectin for screening of patients with suspected inflammatory bowel disease: diagnostic meta-analysis. Br Med J 2010; 341:c3369.
بدون دیدگاه