هفته ملی سلامت استخوان (28 مهر الی 3 آبان ماه ) گرامی باد.
🔹 پوکی استخوان، یک بیماری خاموش و مزمن است
🔹لزوم آگاهی رسانی درخصوص راه های پیشگیری از این بیماری لازم و ضروری است زیرا درصد بالایی از جمعیت سالمند کشور مبتلا به پوکی استخوان هستند.
🔹شایع ترین بیماری متابولیک استخوان است که با کاهش قابل توجه توده استخوانی، زوال بافت استخوانی و در نتیجه افزایش شکنندگی استخوان و حساسیت به شکستگی مشخص می شود.
در سال 1991، سازمان بهداشت جهانی (WHO) پوکی استخوان را به عنوان یکی از چهار عامل اصلی مرگ بیماران اعلام کرد.
علائم و نشانه ها:
پوکی استخوان اغلب یک “بیماری خاموش” نامیده می شود زیرا از دست دادن استخوان بدون علائم رخ می دهد. با این حال، با پیشرفت بیماری، علائم و نشانه های زیر ممکن است آشکار شوند:
1. شکستگی: مهم ترین و شایع ترین تظاهرات شامل شکستگی است که اغلب با حداقل ضربه اتفاق می افتد. محل های رایج عبارتند از: ران، ستون فقرات و مچ دست.
2. از دست دادن قد: به دلیل شکستگی های فشاری مهره ها، افراد ممکن است به مرور زمان متوجه کاهش قد خود شوند.
3. کمر درد: کمردرد مزمن می تواند ناشی از شکستگی مهره ها یا بدشکلی های ستون فقرات باشد.
4. کیفوز: این انحنای ستون فقرات به سمت جلو است که معمولاً به عنوان “قوز دواگر” شناخته می شود، که در نتیجه شکستگی های متعدد مهره ها ایجاد می شود.
5. درد و حساسیت عمومی استخوان: ممکن است در موارد پیشرفته رخ دهد.
عوامل مستعد كننده:
• جنسیت: زنان بسیار بیشتر از مردان.
• افزايش سن
• شروع يائسگي
• سابقه ي خانوادگي
• استخوانبندي ظريف و كوچك
• نژاد: بانوان اروپايي شمالي يا افراد ساكن آسیاي جنوب شرقي، بیشتر.
• بعضي از بیماري ها: بیماريھايي نظیر بیماري تیروئید، پاراتیروئید، غدد جنسي، و غدد فوق كلیوي
• عدم تحرک و چاقی
• کمبود كلسیم و ویتامین د در رژیم غذایی
• مصرف سیگار
• استفاده طولانی از برخی داروھا :بعضي داروھاي تجويزي نظیر كورتن، و …
پیشگیری و مدیریت
پیشگیری از پوکی استخوان یا مدیریت موثر آن شامل مداخلات در شیوه زندگی، دارودرمانی و رسیدگی به عوامل خطر قابل اصلاح است.
1. اصلاح سبک زندگی:
🔹 رژیم غذایی: دریافت کافی کلسیم و ویتامین D
🔹 ورزش: تمرینات تحمل وزن و تقویت عضلات برای حفظ استحکام استخوان.
🔹 اجتناب از سیگار کشیدن و الکل زیاد: هر دو کمک کننده تحلیل استخوان.
2. دارو درمانی:
🔹 تعدیل کننده های گیرنده استروژن انتخابی (SERMs): مانند رالوکسیفن، برای جلوگیری از تحلیل استخوان.
🔹 آنالوگ های هورمون پاراتیروئید: مانند تری پاراتید، برای موارد شدید.
🔹 بیس فسفونات ها: درمان خط اول برای کاهش خطر شکستگی.
🔹آنتی بادی های مونوکلونال: مانند دنوزوماب، برای کاهش تحلیل استخوان.
🔹 کلسی تونین: در موارد خاص به مدیریت درد استخوان کمک می کند.
3. پیشگیری از سقوط:
🔹 ایمنی خانه: حذف خطرات زمین خوردن، در صورت لزوم از وسایل کمکی استفاده کنید.
🔹 تمرینات تعادلی و قدرتی: برای کاهش خطر سقوط که می تواند منجر به شکستگی شود.
4. پایش منظم: ارزیابی اثربخشی درمان، با آزمایشات منظم BMD و نشانگرهای زیستی سرم.
یافته های آزمایشگاهی
تشخیص پوکی استخوان به طور کلی شامل ترکیبی از ارزیابی بالینی، تصویربرداری و تست های آزمایشگاهی است. یافته های آزمایشگاهی کلیدی و ابزارهای تشخیصی عبارتند از:
1. آزمایش تراکم مواد معدنی استخوان (BMD):
2. نشانگرهای بیوشیمیایی گردش استخوان:
🔹 کلسیم و فسفات سرم: معمولاً در پوکی استخوان طبیعی است.
🔹 25 هیدروکسی کوله کلسیفرول سرم: جهت ارزیابی وضعیت ویتامین D. کمبود شایع است و باید اصلاح شود.
🔹هورمون پاراتیروئید (PTH): در صورت غیر طبیعی بودن ممکن است به تشخیص علل ثانویه کمک کند.
🔹 نشانگرهای گردش استخوان (BTMs):
مانند: serum C-terminal telopeptide (CTX) و serum procollagen type 1 N-terminal propeptide (P1NP) می توانند سرنخ هایی را در مورد میزان گردش استخوان ارائه دهند.
3. شمارش کامل خون (CBC) و غربالگری بیوشیمیایی: جهت رد علل ثانویه مانند مولتیپل میلوما یا هیپرپاراتیروئیدیسم.
4. آزمایشات عملکرد کلیه و کبد: ممکن است برای رد هر گونه اختلال عملکرد ارگانی که در از دست دادن استخوان نقش دارد، انجام شود.
خواندن نتیجه آزمایش تراکم استخوان
• پارامتر T: نشان دهنده میزان جرم استخوان‌ها می باشد. اگر این عدد بزرگ‌تر از 1- باشد، جرم استخوان نرمال است. درصورتی که عدد مابین 1- و 2.5- باشد، جرم استخوان کم‌تر از میزان استاندارد است و فرد مستعد ابتلا به پوکی استخوان است. اگر T کم‌تر از 2.5- باشد، پوکی استخوان قطعی است.
• پارامتر Z: نشان دهنده تراکم مواد معدنی در استخوان فرد، در مقایسه با فردی نرمال، هم سن و هم جنسیت با او است. اگر این عدد کم‌تر از 2- باشد، بیانگر عاملی غیر از سن، دچار کاهش تراکم مواد معدنی در استخوان‌ها شده است.
تست های CTX و P1NP در آزمایشگاه میلاد اصفهان انجام می گیرند.
منابع: تیتز، هنری، هاریسون
تهیه کننده و گردآوری: دکتر اکبر جعفرنژاد، سیده رحمانه اطیابی
بدون دیدگاه