تب Q عفونت ناشی از باکتری Coxiella burnetii است. شروع این بیماری معمولا بصورت خفیف با علائم مشابه با آنفولانزا بوده و در غالب موارد بیماران هیچ نشانه ای ندارند. در درصد کمی از افراد، عفونت می تواند سالها بعد دوباره شروع شده و این بار فرد نوع مرگبار آن را تجربه کند. در عفونت ثانویه ارگان های درگیر می توانند قلب، کبد، مغز و ریه باشند(1).
تب Q از طریق حیوانات، بویژه گوسفند، بز و گاو به انسان منتقل می شود. کشاورزی و دامداری و قصابی و دامپزشکی جزء مشاغل پر خطر محسوب می گردند. در موارد خفیف تب Q به سرعت با درمان آنتی بیوتیک درمان می شود..(2)
علائم
بسیاری از افراد مبتلا به تب Q هرگز علائمی از بیماری را نشان نمی دهند. احتمالا بین 3 تا 30 روز پس از قرار گرفتن در معرض باکتری فرد علامت دار شده متوجه بیماری خواهد شد ،. نشانه ها و علائم عبارتند از(3): تب بالا C °41، سردرد شدید، خستگی، لرز، سرفه، حالت تهوع، استفراغ، اسهال و حساسیت به نور.
علل بیماری
تب Q بوسیله باکتری Coxiella burnetii ایجاد شده و معمولا در گوسفند، بز و گاو یافت می شود. این باکتری همچنین می تواند حیوانات خانگی، از جمله گربه ، سگ و خرگوش را نیز آلوده کند. این حیوانات باکتری را از طریق ادرار، مدفوع، شیر و قسمت هایی مانند جفت و مایع آمنیوتیک انتقال می دهند. باکتری ها در گرد و غبار هوا شناور شده و فرد گرد و غبار آلوده را استنشاق می کند، باکتری از این طریق به ریه ها منتقل می شود(4).
عوامل خطر
عوامل خاصی می توانند خطر ابتلا به بیماری تب Q را افزایش دهند، از جمله ی این موارد:
نوع شغل: بعضی از مشاغل فرد را در معرض خطر بیشتری قرار می دهند. مشاغل خطرناک شامل دامپزشکی، قصابی و دامداری است.
محل سکونت: سکونت در نزدیکی یک دامداری می تواند فرد را در معرض خطر ابتلا به تب Q قرار دهد، زیرا باکتری می تواند از مسافت های طولانی عبور کرده و ذرات گرد و غبار، آن ها را در هوا حمل می کنند.
جنسیت: مردان احتمال بیشتری دارد که علائم تحت حاد را پیدا کنند.
فصول سال: تب Q می تواند در هر زمان از سال رخ دهد، اما تعداد عفونت ها معمولا در ماه های ابتدایی بهار افزایش پیدا می کند(5).
عوامل خطر برای تب مزمنQ
خطر ابتلا و مرگ و میر ناشی از تب Q دراینگونه افراد افزایش می یابد(5):
• بیماران قلبی- عروقی
• افراد دارای نقص سیستم ایمنی
• افراد مبتلا به بیماری های کلیوی
عوارض جانبی
عود مجدد تب Q می تواند قلب، کبد، ریه و مغز را تحت تاثیر قرار داده و باعث عوارض جدی می شود، از جمله ی این موارد:
اندوکاردیت: التهاب غشاء داخلی قلب را اندوکاردیت می نامند. این بیماری می تواند به شدت به دریچه های قلب آسیب برساند. اندوکاردیت از مرگبارترین عوارض بیماری تب Q است.
بیماری های ریوی: بعضی از افراد بیمار، دچار پنومونی می شوند. این بیماری می تواند منجر به بیماری حاد تنفسی گردد(6).
مشکلات حاملگی: تب مزمن Q باعث افزایش سقط جنین، وزن کم نوزاد در هنگام تولد، زایمان زودرس و تولد نوزاد مرده شود.
آسیب کبدی:. برخی از افرادی که تب Q دارند، دچار التهاب کبدی شده و عملکرد آن با اختلال مواجه می شود.
مننژیت: تب Q می تواند مننژیت(التهاب پرده های اطراف مغز و نخاع ) را ایجاد کند.
تشخیص
تشخیص بیماری صرفا بر اساس علائم بیماری دشوار است.
تب Q با بررسی آنتی بادی در خون تشخیص داده می شود. نتیجه آزمایش آنتی بادی در 7 تا 10 روز اول بیماری منفی است. پزشک باید بهترین تصمیم خود را در مورد شروع درمان بر اساس علائم بیمار بگیرد. در صورتی که پزشک مشکوک به عفونت مزمن باشد، ممکن است تصویر رایوگرافی از سینه و سایر آزمایشات برای ریه ها و نوار الکتروکاردیوگرام برای بررسی عملکرد قلب درخواست کند(6).
تست های آزمایشگاهی
• تست های غير اختصاصي، در فاز حاد بیماری:
o آزمایش CBC (شمارش کامل سلول های خونی): ترومبوسیتوپنی در این بیماران رایج است. احتمال کم خونی نیز وجود دارد.
o ترانس آمیناز سرم در بسیاری از بیماران نسبتا بالا است.
o بیماران مبتلا به اندوکاردیت
• واکنش پروتئین (C (CRP ، سرعت رسوب گلبول های قرمز(ESR)، سایر پروتئین های فاز حاد
• ادرار – هماچوری
• تیتر آنتی بادی با استفاده از آزمون ایمونوفلورسانس (IFA) و ( ELISA) در فاز حاد بیماری
بررسیIgG و IgM درفاز I و II بیماری
نتایج
• فازهای I و IgM- II افزایش یافته است
• مرحله IgG- II افزایش یافته است
• تیتر آنتی بادی ممکن است برای 2-4 هفته پس از شروع علائم افزایش نیافته باشد
• ممکن است تا 12 هفته پس از شروع بیماری تشخیص داده شود
• بیماری مزمن
o فاز – I IgG به طور مداوم افزایش یافته است
o در آندوكاردیت – تیتر 1:800IgG≥ تشخیصی است
• واکنش زنجیره ی پلیمراز (PCR) در بیماران مشکوک و افرادی که تیتر آنتی بادی پایین دارند مفید است
o می توان برروی مایعات و بافت های بدن (مانند مایع مغزی نخاعی ، پلور) انجام داد
o بیشترین میزان حساسیت در هفته اول بیماری است
o حساسیت این روش به سرعت با درمان آنتی بیوتیک کاهش می یابد
• رنگ آمیزی ایمونوهیستوشیمی – روش متداولی نیست
• کشت – توصیه نمی شود
o عدم حساسیت
o به علت عفونت شدید، تنها در آزمایشگاه های تحقیقاتی موجود است(7).
پیشگیری
واکسن تبQ در استرالیا برای افرادی که مشاغل پر خطر دارند در دسترس است، اما متاسفانه در ایران این واکسن موجود نیست. استفاده از شیر پاستوریزه و محصولات پاستوریزه می تواند تا حد بسیار زیادی احتمال ابتلا به بیماری را کاهش دهد(8).
واحد آموزش و پژوهش آزمایشگاه پاتوبیولوژی میلاد اصفهان
منابع:
1. Voth DE, Heinzen RA. Lounging in a lysosome: the intracellular lifestyle of Coxiella burnetii. Cellular microbiology. 2007;9(4):829-40.
2. Nyvall RF. Microbes and People: An AZ of Microorganisms in Our Lives. Journal of Natural Resources and Life Sciences Education. 2001;30:135.
3. Marrie TJ. Coxiella burnetii (Q fever) pneumonia. Clinical infectious diseases. 1995;21(Supplement_3):S253-S64.
4. Samuel J, Frazier M, Mallavia L. Correlation of plasmid type and disease caused by Coxiella burnetii. Infection and immunity. 1985;49(3):775-9.
5. Kim SG, Kim EH, Lafferty CJ, Dubovi E. Coxiella burnetii in bulk tank milk samples, United States. Emerging infectious diseases. 2005;11(4):619.
6. Guatteo R, Seegers H, Joly A, Beaudeau F. Prevention of Coxiella burnetii shedding in infected dairy herds using a phase I C. burnetii inactivated vaccine. Vaccine. 2008;26(34):4320-8.
7. Musso D, Raoult D. Coxiella burnetii blood cultures from acute and chronic Q-fever patients. Journal of clinical microbiology. 1995;33(12):3129-32.
8. Fenollar F, Fournier P-E, Carrieri MP, Habib G, Messana T, Raoult D. Risks factors and prevention of Q fever endocarditis. Clinical Infectious Diseases. 2001;33(3):312-6.
بدون دیدگاه