دیابت چیست؟
دیابت به دسته ای از شرایط بالینی اطلاق می شود که در آن فرد قادر به تولید مقادیر کافی انسولین نیست و یا قادر نیست به انسولین موجود پاسخ داده و اثرات آن را ایجاد کند که این امر موجب افزایش سطح گلوکز خون فرد می شود(هایپر گلیسمی) و در نهایت فرد مبتلا را به مشکلات حاد و مزمن دچار می کند که برخی از این مشکلات زندگی فرد را تهدید می کنند.
گلوکز منبع اولیه انرژی بدن است. پس از صرف یک وعده غذایی، کربوهیدراتهای موجود در غذا به گلوکز و یا سایر قندهای ساده تبدیل می شوند. این امر موجب می شود که سطح گلوکز خون افزایش یابد و در نتیجه پانکراس تحریک شده و انسولین را به درون جریان خون آزاد نماید.
انسولین هورمونی است که در سلول های بتا(β) در پانکراس تولید می شود و انتقال گلوکز به داخل اغلب سلول های بدن را تنظیم می نماید. انسولین در کنار هورمون پانکراسی دیگر یعنی گلوکاگون عمل کرده و سطح گلوکز خون را در محدوده باریکی حفظ می کنند. اگر فردی قادر به تولید انسولین به میزان کافی نباشد و یا سلول های بدن فرد به اثرات انسولین مقاوم باشند(Insuline Resistance)، گلوکز کمتری از جریان خون وارد سلول ها می شود که در نتیجه سطح گلوکز خون فرد بالا باقی می ماند در حالیکه سلول های فرد با کمبود گلوکز دست به گریبان هستند. این همان عاملی است که سبب ایجاد مشکلات حاد و مزمن در فرد مبتلا به دیابت می شود که میزان این مشکلات به شدت کمبود انسولین و یا شدت مقاومت به انسولین بستگی دارد.
افزایش قند خون به صورت حاد می تواند شرایط اورژانسی ایجاد نماید. بدن فرد سعی می کند با افزایش حجم ادرار و دفع گلوکز اضافی از طریق ادرار سطح گلوکز خون را کاهش دهد. این امر می تواند موجب از دست دادن آب بدن (دهیدراتاسیون) و بر هم زدن تعادل الکترولیت های بدن از قبیل سدیم و پتاسیم گردد. در صورت کمبود شدید انسولین، گلوکز به عنوان منبع اولیه انرژی در دسترس سلول های بدن قرار نمی گیرد و بنابراین بدن تلاش می کند با مصرف کردن سایر منابع انرژی از جمله چربیهای بدن ، انرژی مورد نیاز را تامین نماید. این مسیر انرژی موجب تولید کتون ها می شود و شرایطی را ایجاد می کند که تحت عنوان کتو اسیدوز شناخته می شود و تعادل اسید-باز در فرد را بر هم می زند. هایپر گلیسمی حاد کنترل نشده می تواند منجر به دهیدراتاسیون شدید، از دست رفتن هوشیاری و حتی مرگ شود.
افزایش سطح گلوکز خون که در طولانی مدت ایجاد شود و حالت مزمن پیدا کند، ممکن است در مراحل اولیه مورد بی توجهی واقع شود. در این شرایط بدن تلاش می کند که با تولید انسولین بیشتر و حذف گلوکز از طریق دفع ادراری، سطح گلوکز خون را کنترل نماید، علایم بالینی وقتی بروز می کنند که بدن دیگر قادر نباشد سطوح افزایش یافته گلوکز را به این طریق جبران نماید. هایپر گلیسمی مزمن می تواند موجب آسیب عروق خونی، آسیب عصبی و آسیب به سایر ارگان های بدن شود که متعاقب این موارد حالت های بالینی از قبیل نارسایی کلیوی، از دست دادن بینایی، سکته، بیماری های قلبی عروقی و بیماری های گردش خون در پا ایجاد می شود. آسیب های ایجاد شده بواسطه هایپر گلیسمی حالت تجمعی دارند و ممکن است قبل از اینکه فرد از ابتلای خود به دیابت آگاهی یابد، شروع شوند. هر چه این ناهنجاری ها زودتر شناسایی و درمان شوند بهتر می توان صدمات ایجاد شده در اثر بیماری را به حداقل رساند. طبق گزارش انستیتو ملی دیابت و بیماری های گوارش و کلیه آمریکا(NIDDK) 26 میلیون آمریکایی به دیابت مبتلا هستند که نزدیک به 7 میلیون نفر از آنها از ابتلا به دیابت آگاهی ندارند.
سه نوع اصلی دیابت وجود دارد: دیابت تیپ1، دیابت تیپ2، و دیابت بارداری. بیماری ها و آسیب های پانکراس هم اگر سلول های بتای تولید کننده انسولین را تخریب کنند می توانند دیابت ایجاد کنند.
دیابت تیپ1:
این نوع دیابت که قبلا به آن دیابت وابسته به انسولین و یا دیابت جوانان گفته می شد نزدیک به 10% از موارد دیابت را شامل می شود. بیشتر موارد ابتلا به ابن نوع دیابت در سنین کمتر از 30 سال ایجاد می شوند. علائم بیماری اغلب به صورت ناگهانی بروز می کند و تشخیص در مراکز اورژانس بیمارستان ها انجام می شود. فرد مبتلا ممکن است شدیدا بد حال باشد و حتی دچار اغما گردد. سطح گلوکز خون بالا بوده و سطح کتون بادی ها بالاست(کتواسیدوز). مبتلایان به دیابت تیپ1 مقدار خیلی کمی انسولین تولید می کنند و یا اصلا انسولین تولید نمی کنند و همان تعداد کم سلول های بتای تولید کننده انسولین که در هنگام تشخیص بیماری وجود دارند به مرور و در مدت 5 تا 10 سال کاملا تخریب می شوند و موجب می گردند که زندگی این افراد کاملا وابسته به تزریق انسولین باشد.
عامل اصلی بوجود آورنده دیابت تیپ1 ناشناخته است هر چند مشخص شده سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت، ویروس های آسیب رسان به پانکراس و پروسه های خود ایمنی که درآن سیستم ایمنی خود فرد سلول های بتا را تخریب می کند در ابتلا به بیماری دخیل هستند. مبتلایان به تیپ1 دیابت در مقایسه با سایر موارد دیابت، عوارض بیماری را به صورت شدید تر و سریع تر بروز می دهند به طوری که تقریبا 40% از این افراد ممکن است به مشکلات جدی کلیوی دچار شوند که تا سن 50 سالگی به نارسایی کلیه منجر می شود.
دیابت تیپ2:
این نوع دیابت قبلا با عنوان دیابت غیر وابسته به انسولین و یا دیابت با شروع در بزرگسالی شناخته می شد. مبتلایان به این تیپ دیابت انسولین تولید می کنند اما یا میزان انسولین در آنها کمتر از نیاز بدن است یا بدن فرد به اثرات انسولین مقاوم می گردد. در زمان تشخیص در افراد مبتلا به دیابت تیپ2 سطح گلوکز و سطح انسولین همزمان بالاست، ولی ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. این تیپ از دیابت حدود 90% از مبتلایان به دیابت را شامل می شود. دیابت تیپ2 عمدتا در سنین بالا و در افراد چاق، کم تحرک و ست بالای 45 سال بروز می یابد. فاکتورهایی که با دیابت تیپ2 همراه هستند شامل موارد زیر است:
– چاقی،عدم تحرک،سابقه خانوادگی دیابت،پیش دیابت،قومیت و نژاد،دیابت بارداری در طول بارداری یا وزن نوزاد بالای 4 کیلوگرم(9 پوند).،فشار خون بالا،تری گلیسیرید بالا، کلسترول بالا، HDL پایین.
با تغییر سبک زندگی که در آن افراد نسبت به گذشته چاق تر هستند و کمتر تحرک دارند، تعداد افرادی که با ابتلا به دیابت تیپ2 شناسایی می شوند افزایش می یابد و نیز سن ابتلا کاهش می یابد.
دیابت حاملگی:
این نوع از دیابت فرمی از هایپرگلیسمی است که در برخی از زنان باردار به ویژه در اواخر بارداری دیده می شود. علت این بیماری ناشناخته است هرچند به نظر می رسد برخی از هورمون های با منشا جفت مقاومت به انسولین را در مادر افزایش داده و موجب افزایش سطح گلوکز خون می شوند. زنان باردار باید در هفته 24 تا 28 بارداری در مورد ابتلا به دیابت حاملگی مورد غربال گری قرار گیرند.
انواع دیابت علایم و نشانه ها
علایم و نشانه های دیابت به سطح گلوکز بالا(هایپرگلیسمی)، سطح گلوکز پایین(هیپوگلیسمی) و عارضه های همراه با دیابت مربوط می شود.
علایم دیابت تیپ1 و تیپ2 همراه با هایپرگلیسمی شامل موارد زیر است:
– افزایش تشنگی،افزایش دفع ادرار،افزایش اشتها(تیپ1 با کاهش وزن نیز همراه است)،خستگی،تهوع، استفراغ، درد شکم(به ویژه در کودکان)،تاری دید،عفونت هایی با بهبود آهسته،بی حسی، سوزن سوزن شدن و درد پاها،اختلال نعوظ در مردان،اختلالات قاعدگی در زنان،تنفس سریع(حاد)،کاهش هوشیاری، اغما(حاد)
آزمون های تشخیصی در آزمایشگاه پاتوبیولوژی میلاد
طبق اعلام اتحادیه دیابت آمریکا(ADA) آزمون گلوکز ناشتای خون، آزمون تحمل گلوکز خوراکی و یا آزمون A1c می توانند به منظور تشخیص دیابت و پیش دیابت به کار روند. هر آزمون مزایا، معایب و محدودیت های مختص خود را دارا می باشد:
– آزمونFBG نیاز به ناشتایی 8 تا12 ساعت دارد
– برای آزمون OGTT نیاز است که فرد یک آزمون گلوکز ناشتا داده و متعاقب آن محلول استاندارد گلوکز بنوشد و 2 ساعت بعد سطح گلوکز مجددا سنجیده شود.
– در آزمون A1c نیاز نیست که فرد ناشتا باشد و یا نیاز به دفعات متعدد نمونه گیری وجود ندارد اما این آزمون برای همه توصیه نمی شود. این آزمون نباید برای تشخیص دیابت در زنان باردار مورد استفاده قرار گیرد. همچنین در افرادی که اخیرا خون ریزی شدید داشته اند و یا خون دریافت کرده اند، افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه و کبد و نیز افراد با بیماری های خونی از قبیل کم خونی فقر آهن، کم خونی ویتامینB12 و افراد با واریانت های هموگلوبین، نباید این آزمون به کار رود. و نیز باید توجه داشت تنها مقادیری از آزمون A1c می تواند به منظور غربال گری و تشخیص به کار رود که با یک روش استاندارد آزمایشگاهی سنجیده شده است.
یک راز پیشگیری از دیابت
متخصصان سلامت به تازگی ادعا کرده‌اند که خوردن چهار تخم مرغ در هفته خطر ابتلا به دیابت نوع دو را کاهش می‌دهد.
به گزارش روزنامه دیلی‌میل، کارشناسان با بیان اینکه این اولین بررسی در مورد فوائد مصرف تخم مرغ در کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دو بوده، اظهار داشتند: مصرف منظم این ماده غذایی می‌تواند نشانه‌ای از یک سبک زندگی سالم‌تر باشد و خطر ابتلا به دیابت نوع دو را تا یک سوم کاهش می‌دهد.
متخصصان علوم پزشکی دانشگاه فنلاند شرقی به بررسی تاثیر مصرف تخم مرغ در کاهش احتمال ابتلا به دیابت نوع دو پرداختند و این در حالی است که کارشناسان پیش‌تر مصرف خوراکی‌هایی همچون تخم مرغ را که حاوی میزان فراوانی کلسترول هستند به عنوان عامل افزاینده خطر ابتلا به این بیماری فرض کرده بودند.
در این بررسی عادات غذایی 2332 مرد 42 تا 60 سال در دهه 1980 مورد مطالعه قرار گرفت و دو دهه بعد مشخص شد 432 نفر از آنان به بیماری دیابت نوع دو مبتلا شده‌اند.
نتایج به دست آمده حاکی از آن است که مصرف تخم مرغ نه تنها کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دو را به همراه دارد بلکه سطح گلوکز خون را نیز پایین می‌آورد. در این مطالعه مشخص شد مردانی که در هفته حدود چهار عدد تخم مرغ مصرف کرده‌اند 37 درصد کمتر نسبت به مردانی که تنها یک عدد تخم مرغ در هفته مصرف کرده‌اند در معرض ابتلا به این عارضه هستند.
همچنین این ارتباط پس از در نظر گرفتن فاکتورهای دیگری همچون ورزش کردن، کنار گذاشتن سیگار، کنترل وزن بدن و مصرف میوه و سبزی به قوت خود باقی بود.
بدون دیدگاه